Achtergrond/Wetenschappelijke relevantie

Het is aangetoond dat verwachtingen een invloed hebben op autonome, endocriene en immuunreacties en op fysieke symptoomrapportages. Langs die weg zouden verschillende gezondheids- en ziekte uitkomsten beïnvloed kunnen worden. Zulke verwachtingspatronen kunnen tot stand gebracht worden door verschillende leertechnieken (te combineren), zoals conditionering, verbale suggesties en sociaal leren.

Veel chronische aandoeningen gaan gepaard met de noodzaak van langdurig en soms levenslang medicijngebruik. Dit medicijngebruik heeft vaak negatieve effecten op het lichaam en schadelijke bijwerkingen, en is kostbaar. Door middel van farmacologische conditioneringsparadigma's kan herhaalde toediening van actieve medicatie (ongeconditioneerde stimuli) met specifieke voorheen neutrale contextuele cues (bijvoorbeeld het uiterlijk en gevoel van de medicatie of een duidelijk smakende drank waarmee de medicatie wordt ingenomen) ertoe leiden dat deze contextuele cues geassocieerd worden met de medicatie-effecten (de ongeconditioneerde respons). Als vervolgens placebomedicatie wordt toegediend met dezelfde contextuele signalen (bijvoorbeeld identiek uitziende tabletten of hetzelfde kenmerkende drankje), kan het lichaam dezelfde respons (geconditioneerde respons) produceren als wanneer de actieve medicatie zou worden toegediend.

Door middel van farmacologische conditionering kan de dosering van actieve geneesmiddelen worden verlaagd, wat leidt tot minder bijwerkingen en kosten, terwijl de effectiviteit van de behandeling behouden blijft.

Doelstellingen voor huidig onderzoek

Het belangrijkste doel is om door middel van farmacologische conditionering te onderzoeken of het mogelijk is om het lichaam te leren een vergelijkbare fysiologische (autonome, neuro-endocriene of immuunsysteem) en lichamelijke (bijv. desensibilisatie van hardnekkige lichamelijke symptomen) respons te produceren voor placebomedicatie dan voor actieve medicatie. In eerdere studies van onze groep is de mogelijkheid onderzocht om het endocriene systeem (cortisol en oxytocine) en het immuunsysteem (allergieën) farmacologisch te conditioneren in gezonde populaties. Momenteel worden (proof-of-principle) projecten uitgevoerd bij patiënten met verschillende chronische aandoeningen om de klinische toepasbaarheid en effectiviteit van farmacologische conditionering te onderzoeken.

1. Een proof-of-principle studie naar farmacologische conditionering als aanvullende behandeling om de standaard farmacologische behandeling te optimaliseren bij patiënten met recent ontstane reumatoïde artritis

Hoewel de behandeling van chronische ontstekingsaandoeningen zoals reumatoïde artritis (RA) aanzienlijk is verbeterd, gaan de meeste farmacotherapeutische strategieën gepaard met meer of minder ernstige bijwerkingen. In dit project wordt onderzocht of het mogelijk is om de ziekteprogressie (bijv. percentage medicijnvrije klinische remissie, zelfgerapporteerde ziekteactiviteit, kwaliteit van leven, ontstekingsparameters) van farmacotherapie bij patiënten met chronische ontstekingsaandoeningen te verbeteren door middel van farmacologische conditionering als aanvullende behandeling door middel van variabele behandelingsschema's. (PhD student: Meriem Manaï)

 

2. De invloed van farmacologische conditionering met S-ketamine op wijdverspreide pijn bij patiënten met fibromyalgiesyndroom (FMS): een proof-of-principle studie

Patiënten met fibromyalgiesyndroom (FMS) ervaren chronische wijdverspreide pijn. Een belangrijk proces dat betrokken is bij de chronificatie van hun pijn is centrale sensitisatie (CS). Bij CS is het centrale zenuwstelsel in een staat van hyperexciteerbaarheid door de betrokkenheid van glutamaat op NMDA-receptorniveau. S(+)-ketamine (een NMDA-receptorantagonist) is een bewezen effectieve behandeling voor CS, maar mogelijke ernstige bijwerkingen zijn een nadeel van het gebruik ervan. Een oplossing zou de toepassing van farmacologische conditionering kunnen zijn. De aangeleerde somatische respons van conditionering met S(+)-ketamine zou analgesie kunnen veroorzaken bij patiënten met een lagere benodigde dosis. Dit heeft het potentieel om de kans op bijwerkingen bij toediening van S(+)-ketamine te verlagen. (PhD student: Hans van Lennep)

 

3. Farmacologische conditionering van glucose en insuline bij gezonde personen en patiënten met diabetes type 2

Vooronderzoek heeft aangetoond dat glucose- en insuline-eigenschappen kunnen worden getraind in gezonde controles door middel van farmacologische conditionering; het is momenteel echter onduidelijk of deze effecten ook kunnen optreden bij patiënten met diabetes type twee die moeite hebben met het reguleren van glucose- en insulinespiegels. In dit project wordt onderzocht of het mogelijk is om glucose- en insulineresponsen op te wekken bij zowel gezonde mensen als patiënten met diabetes type twee door middel van farmacotherapeutische conditioneringsmechanismen. Door vast te stellen of het mogelijk is om een glucose- en/of insulinerespons op te wekken door middel van farmacotherapeutische conditionering, kunnen nieuwe therapeutische strategieën worden ontwikkeld en geïmplementeerd voor mensen met een zwakke glucose- en insulinerespons. (Postdoc: Aleksandrina Skvortsova).

 

4. Pharmacological conditioning of a hormonal cream in patients with psoriasis

Het doel van deze studie is het repliceren en uitbreiden van een eerdere proof-of-principle studie (van Ader et al., 2010) naar de effectiviteit van farmacologische conditionering bij patiënten met psoriasis. Een nieuw element is de opname van een open-label groep, waarin deelnemers bewust worden gemaakt van het feit dat ze een lagere dosering actieve medicatie krijgen, om te vergelijken met een gesloten-label groep. Als dit effectief blijkt te zijn, kunnen open-label strategieën voor dosisverlaging veel eenvoudiger in de klinische zorg worden geïmplementeerd dan gesloten-label strategieën waarvoor misleiding nodig is.

• jeuk
• nocebo
• placebo